KHAWLÂM I UM? KHAWTIEM I LA FE PEI DING?

(Johan 15:16)
Nangnin in mi thlang nawh a, keiin ka thlang  lem cheu a, va ra ding le in ra chu um zing dingin ka ruot bawk cheu a nih; ka hminga Pa kuomah in hni taphawt a pekna ding cheuin.

Tuipui râla inthawkin ei nêka hnam changkâng le hrât tamtak fekâna eini kher kher chanchinṭha in a mi hung elvar bîk nêka vângneina nasalem hi a um thei di’m ani ? Tulai lem hin chu chanchinṭha tienga naset tamtak hmu ding ei la tam a nih, ringtu inti ngêi ngêihai khawm hih. I ngirhmun kha hang insutchieng sin ve ta? Beidawngna hi mani inthatna intluntu a ni rawp hlak  WHO (World Health Organisation) report-in a tarlang dan in khawvêl pumpui a hin second 40 dan pei ah mi pakhat pei mani inthat an um zie ni a sut a nih. Hieng mani inthat hailai hin zâah 17 (17%) chu India rama mi an nih. India ram a mani inthat hi zâ ah sâwmriet (80%) vêl chu ziek le tiem thiem an nih. Chanchinṭha  hretu hai ta ding chun a va hang vangnei tlak em em de aw! Chanchinṭha hre naw  tamtak lem chu anhma tieng hrim hrim khawm ngaituo ngam loin beiseina iengkhawm annei thei nawh a. Ei ni hai ruok chu beiseina nei naw hnung khawma beiseina thar dam ei la hang nei thei nâwkpei khawm hi Chanchinṭha zar lîu lîu a nih.

Nisienlakhawm, ringtu eiin ti sî khawm hin ringtu ni dan ding ang khawm hin ei nunpuiin ei hring naw takzetin anlang a nih. Ringtu ka nih ti chu sak dawk chu awltak amiruokchu, a tak taka va hmang ding chun phurzolo tak ei nih.  Rom ziekah ei hang enpei chun Pathien chu an hriet a, Pathien ang ruok chun an chawimawi naw a, lawmthu khawm an hril bawk nawh; teplo mei mei an ngaituo lem leiin an lungril mumal naw tak chu a hung inthim zo tah a nih.
Vara inngai si, mi invêt an hung ni zo tah.
Thi thei lo Pathien ropui chu thi thei mihriem dam, vate dam, sapheimanli dam le bawkvâka lawn thilhring dam lim ang chauin an inchangtir si.
Chuleiin, an lungril chak zawng thil pawrche thaw ding le an taksa chu muolpho taka chet phalin Pathienin a nghatsan tah a nih. Thil harsa ei hang tuok chi hin chu a tû tu khawm bêlchieng hi ei loin hawi khawp a nih. Âisanthiem, dawithiem sawr eirin naw, Ei thil inhmang zawng ding dam, natna khir deu eituok chang dam hin dawithiem, âisanthiem ruoi ei chîng ta vieu niin an lang a. Ei Pathien thu le inkal ti hrezing si.Thuthlung hluia Israel ram tluksiet ding vêl laia an umdan le vawisûna ei umdan hi a danglam naw vieu el thei ani. Ringtu inti siin Pathien malsâwmtlâkin ei hring am ti hi inngaituo nawn nâwk ei tîu.. hi kher naw khawm hi nitin I um dan thil tamtak tuok ding aum anih chu hunah chun iengtinam ringnawtu hai hin I Pathien ring le I Pathien hring iengkim thawthei I ringpa chu ankuomah chun iengtinam suk lang I ta…….???

Hma ei sâwnna dinga ei thaw ngêi ngêi  ngâi dâm, ei bânsan ngêi ngêi ding chî dam, a taktak inthlungtir chu thil harsatak ani el bâka dâltu tamtak a um hlak ti kha ei hriet sa a nih. Chuleiin, ringtunun indiktak  khala I hunhai hmang dingin ka diksak che ,a thu ngaiin ei dam sunga dingin zui pei ei tîu! Khawlam um in, khawlam I la fe pei ding?

MOM & DAD 35TH WEDDING ANNIVERSARY
4th August, 2019

Ka phone a hung var kanga, ka hang en chun Calendar Reminder a chun Mom & Dad 35th Wedding Anniversary a hung inziek a. Pathienin hriselna’n ka nu le pa an thuom, vawisûn hun hi an 35th Wedding Anniversary chu a lo hung tlung nawk der chu an tah. Ieng thil am ziek ka tih aw ti’n zanril 3:00am chu an ri nawk el ta bawk tiin kan ngaituo a, iengkhawm ziek lo a hang um a hang zal el khawm chu ka nuom el a; sienkhawm, an anniversary ka hrietzingna ding bêkin tiin ka hang ngaituo chun ziek ve hrim hrim ka tih ka hang ti nawk a. Ziek dingin ka hang ngaituo chun a bul hang țan dan ding ka hang buoi nak nawk el a. Ieng po khawm nisien ka lungrila ka nu le pa thu ka hriet, ka hmu dan le ka nuna ka lo tawnhriet hai a um um hang ziek el lang.

KA NU LE PA INȚHUOI DAN (Ka hriet danin)
Tienlai chun tlângram a chun hlo thlo hun vêl a hin lâwmzui an lo thaw hlak a, tulai khawm an la thaw zawm pei khawm chu ring a um. Țum khat chu ka pa (Hranghminglien) in ka nu (Rebeck Lalmuonpui) chu an hlo thlo a chun a va lâwm a, ka nu chun ka pa hai loah chun a thung dinga a va fe chun, an sinthaw inlawi tieng ka pa chun an in tieng a țhuoi zawm pei a, inlawi phal tah lovin damsûnga a kawppui dingin ka nu chu kum 1984, 4th August khan a lo man tah kha a nih.

Awl sam taka ințhuoi el ni hai sien khawm, inhmangai takin an in en a, an ni na(nuhmei/pasal nei) an inhriet a, insûng tieng buoina le harsatna tam tak an tuok khawma ringuma a um; an loin țhuoidan ngaituo chun iengchen am aw an dai ding ti chu mi tam tak lo ngaituona lo siem thei ding âwmin inlang a tih. Lam suk lam tung hrawlai a tuorsel taka an lo inkawpchawina hai lei chau a vawisun hun chen chen hai hi tlung thei an nih ti chu an suklang hle’n ka hriet.

NAU RIL-A-RA MALSAWMNA AN DAWNGHAI

(LALUMPUI)
Kum 1985,  chun ka nu le pa hai karah nau ril-a-ra malsâwmna hlutak el an naulaia a upatak dingin nau nuhmeite(Lalumpui) ti hmingchawiin a hung put a, tuhin Pasal(Lalhmațhuoi Songate) le inneiin nau malsâwmna nuhmei 1 le nau pasal 2 hai neiin a lo um ve tah.

(RAMNIVAR)
Kum 1987, 26 October, chun nau ril-a-ra malsâwmna dawngin(Ramnivar) chu a hung insieng ve tah a, ama hi unau hai laia mi hrisel mi thatho mi active tak a ni a, pasal sin nuhmei sin thlîr bîk neiloa sin thaw thei tak a nih. Ka pa chun nau pasal nei anga a lo en ve a ni a. U le nau hai ngaisak le mi inhawng tak mi ve chu a nih. Ama khawm 14th February, 2019 khan Kohran dan thlienghlimin Lalditum Khawbung leh ineiin a khawsa ve mêk a nih.

(MARILYN LALNUNSIEM)
Kum 1990, 22th December, chun ka nu le pa chun nau pasalte dit êm êm a an um ta chu la pe loin nau nuhmeite bawk(Marilyn Lalnunsiem) an hung nei nawk a. Ama hi mi nu tak el, insûng thila kan ring ve tak, insûng ta dinga mi rawnkai tak a kan ie nei a nih.

(JOHN LALSANSUOK)
Kum 1993, 12th November, khan zing 4:30am khan Pathien malsâwmna dawngin ka pa le ka nu hai inkâr ah an nau laia an nau pasal neisun ni dingin ka hung insienga. Nau pasal nei talo dinga inring a an um chu ringlo takin pasalte niin khuo ka lo hung hmu ve ta a; ka pa'n a mi lâwm taluo leiin bawng pahni kein ami lo lawm fûk zet ka nih.

Kan sûngkuo hin Pathien malsâwmna kan dawng nasa êm êm a, tukhawm tuchen khawm hin taksa insawisêlna taluo neia zal thlawk khawm kan um zen zen ngai nawh. Pathien bulah khawm hin nuorna ding iengkhawm kan nei naw ziet hi insûng khawsakna tieng khawm ni sien, ami țhuoina chen a khawm hin lâwmnawna ding hrim hi kan nei nawh. Pathien kuomah lawmthu hril hi kan bat nasa hle; ami țhuoina po po chen khawm hi a malsâwmna kan tiem sêng loin mal ami sawm kan nih.

Ka nu le pa chu mi thatho tak an ni a, mi um țawk țawk theilo, thaw ding zawng mi an nih. Ka nu lem chu um țawk țawk nuom lo, “khawmuolin hmakhuo mi pe sien” tia hunbie thliek nuom mi a nih. An nauhai khawm an ni anga thatho taka um dingin an mi dit thei hle. Kan sûngkuo lai chu ka u Ramnivar le mi danglam châng inawi le mawngrik ve tak, tir nawn nawn lo chun chu che thei țhak lo mi kan nih. Chienlaia fak thei a tam tak le a len tak ngên țal țal a ka lo chang pei hlak kha an hawi ka lo ti ve lai tak chu ni’ng a tih.

Ka khawmuol hriettir a inthawkin ka nu le pa hai hi an inhrietthiemin an inhmangai tâwk hle’n ka hmu a, an kâr buoina hril khawp tuchen hin iengkhawm sawisêlna ding ka la hmu nawh. Ka nu le pa an inhal rawnna a ka hriet tak chu ka pa țawng bawng taluo lei hi a ni deu tak hlak. Thil ip nei set set lo, lungrilsie ni siloa a sie a țha khawm zuk ngaituoa țawng nei bêk ngai lo a ni lei hin inhalna hi aum deu hlak ti chu ka hriet. Ka nu ruok chu a țawng ka suok ding reng reng mi nat inlau loa ti hmuk hmuk chie a ni ve nawh. Ka pa lâwmumna kan hmu tak chu ka ngai che ti țawng dawk ngailoa a ruoka mi ngaia țawngkam kâwk um hung kei lût zau hi a ni tlângpuina hi kan fiemthuna tak hlak a nih.

Ka ta ding chun ka nu le pa hi an lo va hlu char char ngei deh! Ka lungril suongtuona /ngaituona laikhum chunga ang ringawt chun tak ram hung chawng naw sien khawm ka nu le pa hai dam hi ka hang inthitir châng hin chu inring loa lukham hu dur khawpin ka mithli a thla nghe nghe hlak.

Nu le pa hai hi mi angin sin insâng le officer ni naw hai sien khawm insûng ta dinga ban pawimaw tak an nih ti hi chu nauhaiin theinghil ngai lo a lungrila vawng tlat ding chu a nih. ‘‘Zingah i nu le pa an thi ding a nih ti lungrila iengtin am a ni hre la che, vawisûn hin iem hril nuom tak i ta?”  Hi zawna hi United State of America-a naupang tamtak indawn an ni a. An ni sukbuoitu le inmillona siem nek chun tiin naupang 100-ah 95 hai chun an nu le pa hai bulah, “Ka thiem naw a nih” ti le “Ka hmangai taluo che” ti hai hi an hril ding thu an hril a nih. Ziektu - Shaunti Feldhahn and Lisa Rice (For Parents Only, Getting Inside the Head of Your Kid) hai chun an hril.

Kan nu le pa haiin an mi enkawl dâna hin nuorna iengkhawm kan nei nawh, an mi enkawl dân tâwk tâwkah kan lung a awi hlie hlie, nu le pa an ni na zârin kan ta dinga sietna mintlun theitu iengkhawm an thaw le hril an nei ngai naw hi kan hrietchieng hle lei hin kan phak china kan lawm hle a nih.

Vawisûn hun ang a kan nu le pa hai an inneina kum a inthawka tliekin tukum an 35th Wedding Anniversary a hung tlung hi kan lawm takzet a nih. Kum tamtak mi dampuia nupa hlim theitak, insung suklumtu hung ni pei dingin kan nu le pa hai kan diktsakna thucha kan inkum.

Uday Park,
South Extension Part-2

MOM & DAD 35TH WEDDING ANNIVERSARY

4th August, 2019

Ka phone a hung var kanga, ka hang en chun Calendar Reminder a chun Mom & Dad 35th Wedding Anniversary a hung inziek a. Pathienin hriselna’n ka nu le pa an thuom, vawisûn hun hi an 35th Wedding Anniversary chu a lo hung tlung nawk der chu an tah. Ieng thil am ziek ka tih aw ti’n zanril 3:00am chu an ri nawk el ta bawk tiin kan ngaituo a, iengkhawm ziek lo a hang um a hang zal el khawm chu ka nuom el a; sienkhawm, an anniversary ka hrietzingna ding bêkin tiin ka hang ngaituo chun ziek ve hrim hrim ka tih ka hang ti nawk a. Ziek dingin ka hang ngaituo chun a bul hang țan dan ding ka hang buoi nak nawk el a. Ieng po khawm nisien ka lungrila ka nu le pa thu ka hriet, ka hmu dan le ka nuna ka lo tawnhriet hai a um um hang ziek el lang.

KA NU LE PA INȚHUOI DAN (Ka hriet danin)

Tienlai chun tlângram a chun hlo thlo hun vêl a hin lâwmzui an lo thaw hlak a, tulai khawm an la thaw zawm pei khawm chu ring a um. Țum khat chu ka pa (Hranghminglien) in ka nu (Rebeck Lalmuonpui) chu an hlo thlo a chun a va lâwm a, ka nu chun ka pa hai loah chun a thung dinga a va fe chun, an sinthaw inlawi tieng ka pa chun an in tieng a țhuoi zawm pei a, inlawi phal tah lovin damsûnga a kawppui dingin ka nu chu kum 1984, 4th August khan a lo man tah kha a nih. 

Awl sam taka ințhuoi el ni hai sien khawm, inhmangai takin an in en a, an ni na(nuhmei/pasal nei) an inhriet a, insûng tieng buoina le harsatna tam tak an tuok khawma ringuma a um; an loin țhuoidan ngaituo chun iengchen am aw an dai ding ti chu mi tam tak lo ngaituona lo siem thei ding âwmin inlang a tih. Lam suk lam tung hrawlai a tuorsel taka an lo inkawpchawina hai lei chau a vawisun hun chen chen hai hi tlung thei an nih ti chu an suklang hle’n ka hriet.

NAU RIL-A-RA MALSAWMNA AN DAWNGHAI

(LALUMPUI)

Kum 1985,  chun ka nu le pa hai karah nau ril-a-ra malsâwmna hlutak el an naulaia a upatak dingin nau nuhmeite(Lalumpui) ti hmingchawiin a hung put a, tuhin Pasal(Lalhmațhuoi Songate) le inneiin nau malsâwmna nuhmei 1 le nau pasal 2 hai neiin a lo um ve tah. 

(RAMNIVAR)

Kum 1987, 26 October, chun nau ril-a-ra malsâwmna dawngin(Ramnivar) chu a hung insieng ve tah a, ama hi unau hai laia mi hrisel mi thatho mi active tak a ni a, pasal sin nuhmei sin thlîr bîk neiloa sin thaw thei tak a nih. Ka pa chun nau pasal nei anga a lo en ve a ni a. U le nau hai ngaisak le mi inhawng tak mi ve chu a nih. Ama khawm 14th February, 2019 khan Kohran dan thlienghlimin Lalditum Khawbung leh ineiin a khawsa ve mêk a nih. 

(MARILYN LALNUNSIEM)

Kum 1990, 22th December, chun ka nu le pa chun nau pasalte dit êm êm a an um ta chu la pe loin nau nuhmeite bawk(Marilyn Lalnunsiem) an hung nei nawk a. Ama hi mi nu tak el, insûng thila kan ring ve tak, insûng ta dinga mi rawnkai tak a kan ie nei a nih. 

(JOHN LALSANSUOK)

Kum 1993, 12th November, khan zing 4:30am khan Pathien malsâwmna dawngin ka pa le ka nu hai inkâr ah an nau laia an nau pasal neisun ni dingin ka hung insienga. Nau pasal nei talo dinga inring a an um chu ringlo takin pasalte niin khuo ka lo hung hmu ve ta a; ka pa'n a mi lâwm taluo leiin bawng pahni kein ami lo lawm fûk zet ka nih.

Kan sûngkuo hin Pathien malsâwmna kan dawng nasa êm êm a, tukhawm tuchen khawm hin taksa insawisêlna taluo neia zal thlawk khawm kan um zen zen ngai nawh. Pathien bulah khawm hin nuorna ding iengkhawm kan nei naw ziet hi insûng khawsakna tieng khawm ni sien, ami țhuoina chen a khawm hin lâwmnawna ding hrim hi kan nei nawh. Pathien kuomah lawmthu hril hi kan bat nasa hle; ami țhuoina po po chen khawm hi a malsâwmna kan tiem sêng loin mal ami sawm kan nih.

Ka nu le pa chu mi thatho tak an ni a, mi um țawk țawk theilo, thaw ding zawng mi an nih. Ka nu lem chu um țawk țawk nuom lo, “khawmuolin hmakhuo mi pe sien” tia hunbie thliek nuom mi a nih. An nauhai khawm an ni anga thatho taka um dingin an mi dit thei hle. Kan sûngkuo lai chu ka u Ramnivar le mi danglam châng inawi le mawngrik ve tak, tir nawn nawn lo chun chu che thei țhak lo mi kan nih. Chienlaia fak thei a tam tak le a len tak ngên țal țal a ka lo chang pei hlak kha an hawi ka lo ti ve lai tak chu ni’ng a tih.

Ka khawmuol hriettir a inthawkin ka nu le pa hai hi an inhrietthiemin an inhmangai tâwk hle’n ka hmu a, an kâr buoina hril khawp tuchen hin iengkhawm sawisêlna ding ka la hmu nawh. Ka nu le pa an inhal rawnna a ka hriet tak chu ka pa țawng bawng taluo lei hi a ni deu tak hlak. Thil ip nei set set lo, lungrilsie ni siloa a sie a țha khawm zuk ngaituoa țawng nei bêk ngai lo a ni lei hin inhalna hi aum deu hlak ti chu ka hriet. Ka nu ruok chu a țawng ka suok ding reng reng mi nat inlau loa ti hmuk hmuk chie a ni ve nawh. Ka pa lâwmumna kan hmu tak chu ka ngai che ti țawng dawk ngailoa a ruoka mi ngaia țawngkam kâwk um hung kei lût zau hi a ni tlângpuina hi kan fiemthuna tak hlak a nih.

Ka ta ding chun ka nu le pa hi an lo va hlu char char ngei deh! Ka lungril suongtuona /ngaituona laikhum chunga ang ringawt chun tak ram hung chawng naw sien khawm ka nu le pa hai dam hi ka hang inthitir châng hin chu inring loa lukham hu dur khawpin ka mithli a thla nghe nghe hlak.

Nu le pa hai hi mi angin sin insâng le officer ni naw hai sien khawm insûng ta dinga ban pawimaw tak an nih ti hi chu nauhaiin theinghil ngai lo a lungrila vawng tlat ding chu a nih. ‘‘Zingah i nu le pa an thi ding a nih ti lungrila iengtin am a ni hre la che, vawisûn hin iem hril nuom tak i ta?”  Hi zawna hi United State of America-a naupang tamtak indawn an ni a. An ni sukbuoitu le inmillona siem nek chun tiin naupang 100-ah 95 hai chun an nu le pa hai bulah, “Ka thiem naw a nih” ti le “Ka hmangai taluo che” ti hai hi an hril ding thu an hril a nih. Ziektu - Shaunti Feldhahn and Lisa Rice (For Parents Only, Getting Inside the Head of Your Kid) hai chun an hril.

Kan nu le pa haiin an mi enkawl dâna hin nuorna iengkhawm kan nei nawh, an mi enkawl dân tâwk tâwkah kan lung a awi hlie hlie, nu le pa an ni na zârin kan ta dinga sietna mintlun theitu iengkhawm an thaw le hril an nei ngai naw hi kan hrietchieng hle lei hin kan phak china kan lawm hle a nih.

Vawisûn hun ang a kan nu le pa hai an inneina kum a inthawka tliekin tukum an 35th Wedding Anniversary a hung tlung hi kan lawm takzet a nih. Kum tamtak mi dampuia nupa hlim theitak, insung suklumtu hung ni pei dingin kan nu le pa hai kan diktsakna thucha kan inkum.

Uday Park,

South Extension Part-2

KA ȚAWNGȚAINA

KA ȚAWNGȚAINA

-          28^th July, 2019

-           

A ngaituona hai chu zangaina lungril,

Hmangaina lungril le lainatna lungril neiin;

Pathien hriet lova mittui tlakna a um naw a,

A sinsie nawa innuina a um bawk nawh.

Pathien chun midanghai an thaw angin,

Mi tlinglohai a mi thaw ve si nawh a.

Pathien thutiemhai chu i ta ding a nih.

Ti ringhlana chu sie hmang la,

Vanah Pa, mi lunginsiet thei tak ka nei a;

I lungzingna mittui far hru hul dingin ka ngen.

Par kumum sukvultu,

A par sukratu chu ka Pathien a nih.

TLEIRÂWL HUN 

Țhangthar chun ‘Curfew’ ti hla Pu. Thangliențhuom sak kha ei ngaitlâk tâwl fur tah ring a um. Khang hunlai kha an ngaizâwnghai hmu nuom a curfew an zam leia lêng theiloa an lo um khan an sumtluolah sawrthla êng hnuoiah zaihla’n an inawi vawng vawng a, khâng hunlai kha chu, tulai tleirâwl ta ding chun nuizat um hle ta’ng a tih. Vai sipai ți le Curfew inzam kâra khawsâwt chu ei khawhriet țhat hma dei, hmalaia hun lo tlung ta chu a nih. Ei nu le pahai hunlai chu ziekfung a ziek ngeiin an ngaizawnghai lekha an thawn hlak a, Care of. hi an ti deu ngil hlak. Țhangthar huna ruok chun, a tawm a telin ei nuom hun huna ei hril nuom network fe thlengin thu le hla ei inthawn sup sup thei tah. Hun lo fe ta le tuta ei pal mêk le chu a kâr a lo va hang hla tah êm êm ngei deh!

Hun a liem zung zunga, țhangkhat len (generation) tharah ei um ta leiin, ei chêngna in, ei sil le bil le ei nunphung hai khawm an dang vawng tah ti chu hril ngai taloa a hretu seng ei ni tah. Chu ruol ruolin, ei chienlaia iengkim țha vawnga ei ngailai hun a bo tah a. Famkim lona ram anti chu ei hung hrietfie deu deu chu a nih.

Ei pi-le-puhai an naw leh ei nu-le-pahaiin ‘kan hunlai chu’ ti hi an hril ngun hle chun tulai tleirâwl ta ding chun ri nghawk um tak a hung tling tah a, a tu thiemnaw lem chu a ni chuong nawh. Hunin a hung her suok a ni a, kum 30 liem ta le tuhun hi a letling anga hun inthlak thleng a ni tah. Nu le pa hai hin tleirâwl hun ngaituona le an hun hmangdan hai hi an ni ta dingin an hun lo hmang dan hai leh inmiltir a’ntak pêk hle chu a hung ni tah. Ei hrietna le an ni hrietna hai a hung inthlau ta êm leiin țhangtharhai chun ei hrietthiem a țul ta hle a nih.

Nu-le-pahai khawma an tleirâwl hun le tulai tleirâwl hun hmang hi khaikhin tanaw hai sien, an hun hmang ang khan tulai tleirâwl hin an hmang thei ta naw si leiin. Tleirâwl tam takin ‘ka sûng haiin an mi hrietthiem nawh’ an ti hlak hi ienglei a an hrietthiem naw am ni ta’ng a ta? Tleirâwl hun chu an lo pal ve ta awm si a. An hun lo hmang dan le tulai tleirâwl hun hmang chu khaikhin chi lem chu a ni ta naw vei leh. Dawthei taka hrietthiempuina neia an lo ngaithla chun tleirâwl ta dingin a hlu êm êm a nih.

Tleirâwl hun hi mihriem hunpal laia hun hlim um tak, ei vanglai parțhat le ei ditum hun lai tak a nih. Chu ruol ruolin ei hringnun ei khal țan hun hi hmang dik intak hun lai tak a nih ti inla ei hril suol el dim. Tulai tleirâwl chun ‘ka nun a nih, ka thu thu a nih’ ti hi tulai tleirâwl ngaituonaa um lientak pakhat chu a nih. Ka nun a nih, ka thu thu a nih ei ti hin upa inzanawna an entir a, ami enkawltu nu-le-pahai, sil-le-bil mi petuhai chu ei inza anphu hlie hlie naw manih ti hai khawm ngaituo țul tak a nih. Ei nuom dan dan chun ei um thei mihriemin mani chunga thuneina ei nei seng a, a tu ikawk khawm ei nuom naw a, ei țhatna ding tienga mi kawk hmutu chu ei khawvêl chengna a inthawka si hmang nuom hielna lungril put hunlai a nih. Tleirâwl hun khal mêka pawimaw êm êm pakhat ve chu mi’n ei chângdan, ei hawiher, ei nuom zâwng, ei hril nuom, ei um nuom zawnghai po po hi a țha vawng nawh ti hi hriet a pawimawi êm êm. Kâwkna thu an mi hril chun an ni nun loa ngaina ei neia, ei nun a ni a, ei thu thua umna ding thuneina ei nei tlat leiin ei um thei a nih ti ei hriet. Amiruokchu, ei hriet ding chu damsûng hun hmang dingin I puilting țan ve ding chau a ni leiin I damsûng po po mi’n iengkhawm a ngai palin um I tih inlau a um hle a nih.

Mihriem a tar a zûrin ei naa lût inhawi a ti êm êm chu inpâkna ri hi a nih. A bîkin tleirâwlin an hriet nuom êm êm chu inpâkna ri hi a nih. An thilthaw țhat a chien êm êm khawm nisien an lâwmna khawm a chiena an lungsenna khawm a chien hle a nih. An thil thawțhat lo chien hle sien khawm inpâkna ri an hriet chun an thil thaw țhat nêk a thilthaw țhat nuomna lungril put hunlai ve a nih. Inpak fahran a tleirâwl tir châng thei chau khawm tam tak an um a; chuleiin, tulai tleirâwl la hung thar mêk hai khawm an mizie le an hriet nuom zâwnga na ei lo sit khawm a țul takzet.

Nun insiem lai, țhat châk lai leh thil inchûk châk hun lai a ni leiin fimkhur taka tleirâwl hun hmang a pawimaw êm êm a nih. Naupang-in khawvêl inhre dan an hung hriet țan le tleirâwl hun lai tak hin nu-le-pahaiin an ching hun tak chu a nih. Tleirâwl hun hin khêl hrilna ding khawm a tam a, sûng-le-kuo haiin an hrietloa khawlai am a nih thil țhalo thawtu hi an tam ta êm êm el a nih. Tleirâwl in ama sietna hi a hmu ngai naw a, țha takin an hmu hlak a nih. Tleirâwl hun lai nun khawhlo taka hmang hai chu an tlangval hunah hmasawna an nei ngai bêk naw a, khawvêl salah an intang nâwk tho tho ang hi a nih.

Tleirâwl hun laia mi um țhapeilo chun upat hnunga a nghawng țhat naw ziet chu an hrietfur ring a um. Tleirâwl hun hi thil ei la tâwk ngailo le ei tawn hriet ngailo tam tak hai hi ei hung thaw nuom a, ei nuomna hai chu a țha le a sietna lai chu ei hriet khawmin tâwk sin le a bul a bâl hrietna ei nei nuom hunlai tak a nih. Chuleiin, țleirâwl hun hi hmang thiem a țul êm êm a nih.

Uday Park,
South Extension Part- 2,
New Delhi - 110049
09th May, 2019

KA HRINGNUN LAM TLUONG BUNG - VII

KA HRINGNUN LAM TLUONG BUNG-VII

Ka hringnun hi Pathien zangâina zârin kum tam ka lo dai kai ve tah a. Nitin hin thil thar ka hmu a, mi vângduoi tak an um a, mi hlawtling thei êm êm bîk khawm ei um a. Mi vângduoi bîk rieu hai ta ding chun chu khawêng hmu ve hi hmun kila tuhrietlo a kuon rawng rawng châng ni hi a bo thei naw a, keikhawmin, vângduoi inti êm êm a kan ngaichâng chun a khuo rêl a hang pawm thiem el khawm hi a lo namên naw êm êm.

Vângduoina le harsatna chu iengti kawng zâwng zâwng khawmin a hung inhersuok thei a, sukdanglam thei rak khawm a ni chuong nawh. Vângduoina chu nangkhawmin tuok ta ngei i ta, I tuok mêk khawm a ni el thei. I la tuok naw chun nikhat chu I la tuok ve ngei dingin ka ring hla chuong nawh. Hmangaina, insȗng, fâkzawngna, dinhmun, le a dang danga khawm tuok thei zing hi a lo nih. Hlimni a tâwi, lungngâini ruok chun ami tlâkbuok thei zing.

Mihriemin vângduoina ei ti hi inang tâwl kher naw mei nih. ‘Kei chu ka vângduoi em el’ ti-a min anhril khawm hin an vângduoina tak chu ieng am a ni ding, thina, hriselnawna, retheina le a dang dang khawm um thei ngai a ni a. Vângduoina chun lâwmna a ni naw a thil ṭha a kawk naw leiin mi a tuta ding khawmin nêl a um naw hle.

Mihaiin hlim taka suongtuona leh duthu an sâmlaiin kei rȗk chun suongtuona mitthla tak ngiela khawm duthu khawm sâm ngam ta lo khawpin ka um hlak a. Khawvêl inher rik êm êmin hlawsamna bâk hi inherpui a nei nawh; ti’n ka lo ngâi hiel hlak. Vângduoina hi ka ta a ni thei ti le vângduoina hin ka ta ding khawma vângneina min tlun theitu khawm a ni bawk thei tih a ngaina chun lungril ngaituona phurrik a suk nêp pha thei hle a nih.

Beisei ei nei ngawi ngawilai khawm beisei ngam lo rak a ei um chângni khawm a um hlak. Ei hmangai ngawi ngawi hai khawm intlânsan ṭul châng khawm ei tuok a, mi mamaw naw-tu ngaia lunginlêng hun khawm a um nuol. Tȗ  I hriethiemna khawm dawngphâkloa nuna inngâina khawm a tlung nawn rawp hlak.

Vângduoina le harsatna hi iengtin am ei chosuok theia? Iengtileia vângduoina le harsatna hi lo tuok hlak am eini leh? ti thu hin ka ngaituona ami ṭham ar ar. Vângduoina tamtak  hi mani nunkhal ṭhatnawna leiin vângduoina hi ei tuok rawpin ka hmua; mani vêk hin ei chunga tlung dinghai hi ei lo chosuok theizing a nih. Hunremchang tamtak a um a suol thawna ding hi, tawite inhawi tina ding chau khawm ei hmaa hin an tlarzinga, kei ngêi khawmin ka tuok ve zing a nih. Thil ṭhanaw tamtak khawm hi thil ṭhanaw chu nizing siin ei inhâwkna le phȗrna lei chauin thil ṭhaa hmu khawm hi a lo êm êm. Nunpawrche, nunkhal ṭhatnawna lei cho a harsatna ei hei tuok changin mani inthiemnawna  iengkhawm inhre taloa sȗng le kuo hai mawsietna nei hi tulaia ei fêdan mêk chu a nih. Ei hma hun ding ngaituona le dâwnlâwkna ei neinaw êm êm lei hin harsatna ei lo tuok nawn rawpna a lo nih.

Ka chienlai deu chun mi insȗng chêtdan hi ka lo en nasa thei ve khawpel a, inngaisietna tak khawm amin neitir nuom hle. Sum tieng tlasam lo, dit le duzâwng khawm dittâwka nei le fâk thei ding insȗng khawsak inhawi tak tak chu ka lo thlîr nasa ve thei hle. Inhnarna a sipliem a lo awl êm êm. Amiruokchu, an insȗng hausakna khan insȗng hlimna tak tak a pêk nawzie hai chu tȗtieng tieng hin ei hung seilien hin a ṭha hle a hlu lem chu hriet a loni lem chau chu a nih. Chientêtlai a ei insȗng nêka khawsa thei deu hai chu ei hmu insângin ngainat awl khawm an lo um hle el.

Hausakna hi sum le pai a khai khin hi a lo awl khawpel, andikna chin khawm a lo um ve ngei. Amiruokchu, hausakna tak tak chu chantâwka lungâwi thiemnahai, nunhlimnahai, ṭhangpui ngaihai ṭhangpui nuomna nei mihai chu mi hausa lem chu a lo nih.

Nikhat chu pitar pakhatin thina rȗm tamtak I pumpel ding a nih ti’n ami hril a, a thu mi hril chu tak inchangnaw sien khawm thudik vâwng khawm chu a loni thei. Mi tamtak chu tuoksiet a’n tuoka, chêtsuol leiin thina chen khawm an lo tuok laiin hrilselnawna iengkhawm umloa nun harsatna le beidawngna ka lo tuok mei meihai chu thâwidamthei vawng a niziet ngaituona a mi siem lem a.

Vângduoinaa ka lo inngainahai ka nunah lo tuoknaw ni inlang chu ieng ang miin am ka suok ding aw ti min ngaituotir rum rum hlak.

Ka nun meichawk chu ka lo hriethiem ve tah.

South Extension Part-2
27.06.18

HRINGNUN TLUONG LAM

HRINGNUN TLUONG LAM

Life is lonely, evil, pitiful, miserable without God

Ram ngawpui a hin thing a sȃng a sȃng tȇl intuoi insȃng le ṭha deu deu hi an um a, thingkȗng pakhat ve ruok el chu tum ṭha lo deu, a kȗng le kȃu vȇl chu kawi a kawi thei a um ve a. A sȋr vȇla thingkȗng ṭha deu deu hai chun dȇusaw deuin ‘Zȃngpȃwng, I ṭha maw?’ ti’n an hang ti deu chawt chawt hlak chun, damman a nei naw’n anhriet thei ȇm ȇm hlak. “Ieng ding a hieng hin Pathienin a mi siem bȋk am a nih. Ramvȃkhai chȃwldamna ding nisien, vatȇ nisien, bȗk ankhuor theina ding tȃwk khawmin ka ṭha nawh. Ka thingkȗng chanpuihai angin ṭha takin in sȃngin kȃu ṭhatak insuo ve thei lang chu aw” tiin duthu a sȃm vȇl hlak a.

Nikhat chuh, thing ngȃwrtu chun thinghai a en vȇl chun thing an tuoi insȃng le ṭha deu deu hai a hang hmu chun a mit a lȃk ta ȇm ȇm el. A hrei a phawrsuok chun thingkȗng ṭha ȇm ȇm el hai chun “a mi ngȃwr ngei ngei ding a nih” tiin an inthin hlar hlar tȃwl tah a. Thingkȗng ṭha lo deu a inthawk chun a hang ngȃwr ṭan tuma, a thingkȗng a hang biechieng chun ‘hi thing hin hmangtlȃk insuo naw nih’ tiin a danghai tieng chu a pan lem dai ta a. Chu hun chun, thingkȗng ṭha lo deu chu a ṭhat naw na tak chun a ta dingin damna an tlun lem el tah a. Chu taka inthawk chun piengken zie mawilo ȇm ȇm a nei chu Pathien kuomah nuorna’n hmang ta lovin, lȃwmna’n a sip lem tah a.

Hlaphuoktu’n: “Ka umdan le chan,

Ka thu an nawh;

Iengkim chunga thuneitu chun,

A nuom danin a rȇl a nih.” Tiin a lo phuok a.

Thingkȗng khawm kha a ma ang a thingkȗng ve tho a hang en chun ama le ma an sit ve hle. Pathienin a chana a lo ruot dan chu hrethiem lovin hunhai a lo hmang a. Sienkhawm, an chunga ro hung rȇltu ding a hung indawk char chun, ṭiin an lovin khuor dawr dawrlai chun, tlȃwmtaknun a chun damna a tlung ang khan ei mihriem chanpui hai hringnun a hin hrilsenglo ding khawpin eiin tluktlau a nih.

Mihriemah hin uongna an sȃng awl ȇm ȇm a, uongna leiin tȗkhawm mani le mani an inthlat ti hriet ding a um rak nawh. Ami sȃtthlȃktu ruok chuh Pathien kuta um a nih. Eini hnam lai chu mi hnuoisie bȋk ei nei nȃwn a'n lang a lȃwm a um. Chulaizingin, Lalpa’n amin ṭhutna hi hreloa nun ei hmang vai vai chun nakie chun inringlo hin Pathienin a mi la sȃtthlȃk ve ngei ding a nih. Mani chantȃwk a lung-awilo a Pathien mi siemdan le amin ṭhutdan hai hrethiem lo ta ding chun nun hi a beidawng hlak a, mani le mani hringna chen inlȃktirna khawm an tlungtir hlak a nih.

Inthlȃk danglam hi a ngai a, mitin hin ei ngai seng bawk a nih. Khawvȇl hin hlimna le lȃwmna famkim a mi pȇk thei naw a, ei hang hlim maw ti ding hin lungngaina’n a mi zui nȃwk el hlak bawk. Pathien ṭhanglo nun khaltu chun lungngaina tuokin, a la tuok zawmpei ding chu a ni sie.

Mi hausa khawm an hawi anti thei tak tak chuong nawh. Mi hausa ei tihai khawm hi sil le bil chu antlasam lȇm ie! Nachuh, chantȃwka lungawi nawna ding an nei ve tho hi a lo nih. Țawng ṭhalo ni naw sien. Khaw pakhat (hming thup) a chun mi hausa deu an nei a, pawisa hlak a hau, mi Paybook hlak a kawl rȃwn, pawisa pung hlak khawn ding a hau hle. Nachuh , Hmar tlȃnglo bu inhnik a fȃk nuom a chu a fȃk thei ṭhak le, a taksa’n a hnȃwl tlat leiin vaibu a bei nghek nghek a ṭul sie.

Mi pasie khawm lungawina tluontling khawm a nei bȋk chuong hran nawh. Inhnarna’n a sip ve tho. A nȇka insȃng a hmu phȃt phȃt leh a hlimna a bo a thȋekna’n a sip liem a, suolna’n a hung sip nȃwk hlak el bawk. Setan hlak a thil tum chu a hlawtling nȃwk bawk el sie. Hringnun hi khal a van tak ngei deh!

World Health Organisation (WHO) Sept. 2017 a an insuo dan chun sec. 40 sȗngpei hin mi pakhat pei mani le mani inthat an um ti’n a hril a, an hrillȃwkdan chun kum 2020 a ruok chun sec.20 pei a mani inthat an um dinga ring a nih.

KUM	MANI INTHAT
2015	28
2016	16
2017	22

Khawvȇl pumpui sȗng thlȋr loin Churachandpur hang besan inla, report ka lo hmu ve danin thi pȃngngai niloa mani le mani inthat hih hiengzȃt ei hang hmu a. Hieng hai po po lai hin lungril buoi leia inthat lem chu tam lem ȇm naw ni hai a, hieng hai hi nunbeidawng tak tak leia mani inthat ni ngei ding an na. Chulaizingin, mani inthat ṭhel khawm tam tak um ngei ding an nih.

Kan ruolpa pakhat a hming zepsa dȃl inla, kum tam liem taa thil tlung a ni tah a. Zȃn khat chuh a khawlai lȇng ṭin chun an inkawtkhȃr frame-ah chun a loin khai hlum ta el a, a mobile phone-a a hla ngai chuh “Phuloh pui maw ka lo tawn che, Kei tuar an a na lua e; Aw di phuloh nang vang maw, Nau ang ka lo ṭah.” ti hla hi a ni a. A hlathua a chȇngna lei a an khai hlum ti ruok chuh hriet ding a um naw a. A san lientak chuh a nun a beidawngna, inngaisietna neia maltak a inngaina a nei lei ni ngei ding a nih. Pathien ṭhanglo nun a ding chun inngaimalna, thlasietna hai hi dozo a harsa hlak a nih. Mihriem ngaituona chun beiseina khȃwl a ȇng ta ngai naw a, lungril ngaituona po po chu fazoin kȃwl nisa hrim a ȇngpȇk ta ngai nawh.

Pȃwlsȃwm pahni kan chȗk ve ṭum khan kan inchȗklaibu dang nekin chemistry hi ka lel deu leiin ka bie rawn takin ka hriet a. Council of Higher Secondary Education Manipur (COHSEM) exam nei hun chun chemistry exam chu ka ti angin ka thawṭha naw khawp el a, exam zo in ka tlung chun ka exam thawṭhat naw lei chun ka lungril a hlim thei ta naw a. ”Ka ruolhai chu hung hlawtling seng an ta, kei ruok chuh hlawtling loin um ka ta, ka sȗnghai suklȃwm bawk nȃwng ka ta, result suok hunah inzak a um ding ziet” tiin kan ngaituo chun ka thla a hung si thar ȇm ȇm, bu khawm fa loin khumtieng chun kan tawm a. A chȃng leh inngaisietna lei chun mittui chu a tla naw thei nawh. Ka pahai chun hrietthiemna neiin ṭhatakin an mi thlȇm an mi thlȇma. 

Thil ka ngaituo chun ngaituo ngur ngur chi ka nina leiin chu ṭum chun iengkhawm ngaituona nei loin thi kha ka nuom takzet. Ka ngaituona kha a pik ȇm ȇm. Ka ngaituona po po a ding chun chuh ka iengkim hi a sieletder(totally depraved) tah a. Thi tawp lang ieng ngaituona nei ta lo chu ka nuom tak zet. Ka hmakhuo ngaituona leiin ka ditthlangna tak khawm suol hnuoia a um tah, suol naw thlang ding chu a vȃng ka ti khawp el. Beidawngnahai tuoka suola lo tlu ta hai po po hai an ngaituo ding awm chuh ka tawnhriet pha hle.  Pathien neitu ni naw lang chu suola tlȗk theina hunṭha(chance) ni ngei a tih.

Ka pahai chun “lȃwmna le lungngaina hmuna Pathienthu ei hriethai chau bȃkin ami biek hlak, ei hrietna hai khȇlin ami biek ngai nawh. Chuleiin, Pathienthu hi tiem theinghil ngailo ding a nih.” tiin an min zirtir hlak a. “Ka naupa, I pa zirtirnahai che hi ngàithla la, I nu inchûktirna khawm nghatsan naw rawh. I lu cheimawitu tawnlairang nîng a ta, I rîng mawitu ṭhî ni bawk a tih. Ka naupa, mi suolhai zawr thlûkin um naw rawh. Ka naupa, anni lai ṭhang ve naw la, An lampui hraw ve naw rawh. Thil suol hnawtin ke an pên a, Thisen insuo dingin an kut a ṭuonrang.”(Thuvarhai bung 1) Hilai thute hi a hungin lang vuot vuot a. Ka hang ngaituo chieng chun, ka lungngȃina khan suola milo kei lȗt ta sien chuh ka lu cheimawitu ding tawnlairang hai khawm chu a va danglam awm ta ngei deh. Mithla’n sȗng le kuo hai hmel innui sieu sieu lai chu ṭapna’n a thlȃkbuok el ding ka zuk hmu chun a letlingin thlasietna’n an chang nȃwk ta lem a.

Hringnun harsatna in a mi maksan ring a um nawh a. Inhawi ti dinga ei I ringhai po po khawm hi inhawi ti muol reng reng an um nawh a. Khawvȇl hi chu nghawk aum e,,, thi pȃwt pȃwt tah inla tiin ei inhram zing zing hlaka. Zuk thi tak tak el ding hlak chu ei nuom bar si nawh. Mi fȃk ang fa phȃklo, mi sil le bil ang nei phȃk bawk lo, ei hrisel naw nȃk sapa taksa inrim kieng kienga nitin nisa suok zuia fȃk zawng ei ni tawla. Pathien hi lo nei kher naw inla lem chu khawvela hin damsan ei va neinaw ȃwm de aw ka ti hiel hlak. Pathien a inthawk thlamuongna ei nei lei tak hin a nih ama ringtuhai eiin suk hratna.

Pathien neitu chun harsatna, ieng ang ei tuok khawmin ei hmasuon ngam thei a, nghȃkhla takin beiseina leh ei la thlȋr thei hram hram hlak a nih. "A hmangainaa ka chȃwlin, Ka Pain a mi hriet; Thil ṭhatak a lo ni rawp hlak, Ka Pa remruot chu; A lungrila a ruotna chu, Keima ṭhatna ding; Lungngaina le lawmna hmunah, Hmangaina ka hmuh. Ka Pain ka ngaituo a hriet, A nau a enkawl; A kuom tieng a min pan hnai tir, Thlipui hrȃng laiin; Ka hnuoi beiseina inhniengin, Mitthli thla sienkhom; Ama chu kan hnemna a nih, Iengkima iengkim. Aw Ama chu ring tlat dingin, Ringna mȃwltakin; Pa hmangaina lawmum tak chun, Lungril a thlamuong; Ka lampui chu a chȃwlna tieng, A fe ti ka hriet; Lungawitaka Ama zui chu, A ṭha tak a nih.” Tie Pu. J H BURKE-in a phuok hin Pathienah lungawina le thlamuongna a mi pȇk hlie hlie hlak.. Pathienin a mi hrietna le a ma neitu eini na tak hi a vȃngnei thlȃk  ȇm ȇm hlak a nih.

“If you find Christ, you are immediately successful in life, but if you have all this world has to offer, and do not find God through Christ, your life is "empty and unsatisfactory".

KA HRINGNUN LAM TLUONG (BUNG – VI)

KA HRINGNUN LAM TLUONG (BUNG – VI)

Kum 2016 thla tâwp tieng a hungni chun, tûkum chu suok ei tih ti’n ticket chu kan zuk ngaituo tah a. Ka nu le pa hai kan zuk hril chun ka nu chun “Bawi, kutruokin hung suok naw ro aw” ti’n amin chah a. Ka hrietthiem naw khawpel, ka nu thilhril umzie chuh. Indawnsei loin ka um a, a umzie chu hrie loin ka um ta ngat ngat el. Ni iemanizât a liem hung chun, college ka fêna lampui auto ka chuonglai chun ka hrietthiemnaw chu ka nu kan dawn kir chun “Bawia, Pathienthu nangniah pakhat bêk hung phur ro ka tina a nih” ti’n ami dawn a. Chu ni a inthawk chun iengtak am aw ka phur ding chuh ti’n ka ngaituona chu a fâk hle. Pathienthu chu zuk ngaituoa lungrila invawi ding chu umsienkhawm, a bîk hih ka nei hlak leiin, kan vawibêklo chu hâwn dingin ka dit êm chungnaw leiin, nitin hin ka ngaituo hlak a.

Kan suok ni hun ding chu a hungni chun sûng le kuo hai hmu ding chu phûr a um tatlaizing rail-a fê kan nilei chun Dimapur kan tlung chun Meitei le Nanga inkâr buoina lei chun nuom elin lampui chu hraw el thei dingin a’nlangnaw leiin Dimapura hotel-ah chun zânkhat kan riek el tah a. Christmas chu vênga hmang theinaw pal thut chu inlau a um êm êm. Kan fêna lampui le kan tlungna hotel-ah khawm chun ka nu mincha chu ka ngaituo zing hlak a keiah hlak chu thuthar le hlathar iengkhawm hlak ka nei thei si nawh. Ka țawngțai, Pathien kuomah khawm vawitam ka hnih a sien khawm iengkhawm a’nlang thei bawk el si nawh. Bible ka hang kêu khawmin lungril hlak lût el thei ngai bawk lo. Ngaituona chu ka seng ve hle el.

Ka nu mincha ka ngaituona ka sêngna chu Pathienin hriethun a tini tâng a tih. Ka um hle hlelai chun Rom zîeka mi ‘Pathien chu an hriet a, Pathien ang ruok chun an chawimawi naw a, lawmthu khawm an hril bawk nawh; teplo mei mei an ngaituo lem leiin an lungril mumal naw tak chu a hung inthim zo tah a nih. Vara inngai si, mi invet an hung ni zo tah. Thi thei lo Pathien ropui chu thi thei mihriem dam, vate dam, sapheimanli dam le bawkvaka lawn thilhring dam lim ang chauin an inchangtir si. Chuleiin an lungril chak zawng thil pawrrche thaw ding le an taksa chu muolpho taka chet phalin Pathienin a nghatsan tah a nih.’ Hi thu a hung inlang chun ka ngaituona chu a vuongkuol nasa hle. Churachandpur tieng le hitieng a chenghai umdan le ei nîtin hun hmangdan hai ka ngaituo lêt chun ka lungril mithli chu a suk tla thla a.

Nikhat chuh, ringnawtu ka ruolpa chun ringtu intihai eini hmar mi ngei anchêt khawhlo le anchêt a mawinaw zie a hmu thu ami hril chun kan zak taluo leiin a zuk dawnlêt dan ding khawm chuh kan vai hle. Hieng neu neua ei chêtna hai lei hin mi tam takin ei nunah hin ei phursuokzo naw leiin a hril a hrilu ei missionary hai khawm hin zawna thu mak tak tak chu andawng ngei dingin ring a um. Hieng hin ringnawtuhai hin ei ringna hi an mizawm ve ding chun thil mei mei chu ninaw nih.

Chulaizingin, ei ramtieng ei hei en nâwk chun aisânthiem, dâwithiem sawr eirin naw, ei thil inhmang zawng ding dam, natna khir deu eituok chang dam hin dawithiem, aisanthiem ruoi ei chieng ta vieu niin an lang a. Ei Pathien thu le inkal ti hrezing siin. Thuthlung hluia Israel ram tlûksiet ding vêl laia an umdan le vawisûna ei umdan hi a danglam naw vieu el thei a nih. ‘Thi thei lo Pathien ropui chu thi thei mihriem dam, vate dam, sapheimanli dam le bawkvâka lâwn thilhring dam lim ang chauin an inchangtir si.’ Ti Rom zîeka ka hmu chun ka lungrila thu hung lût leh an tettuok hle’n ka hriet.

    

Dimapur HYA hai hmalâknain khuo tieng pan dingin a hawnin bus sip chun kan hang suok tah a, motor chuong chu ka loin rui ve hle a, ke a lawn el chu ka nuom êm êm el sienkhawm ke a lawn el thei a n inaw bawk leiin imu hlak suok bawk loin imu insuoktir phet phet tum ka motor inrui chu hrelo a um ka tum suo zak a, Senapati lai chun Imphal HYA hai chun milo hmuokin kan um a, Imphal kan hang phâk chun mani vêngtieng rim ei hang hriet chun eiin thuok huoi huoi nuom hle.

Rêngkhawpui kan hang lût meu chun mi hmuoktu an lo țhahnem khawp el a, ka sûnghai le ka ruolhai khawm chuh an lo phûr hle. Ka sûnghai ka hang hmu chun iengdang khawm ka lungrilah a um nawh ka hlim êm êm el a, ka khawvêl hi annui hieu hieu hin ka hriet. In kan hang tlung chun in sip deu thaw’n an milo nghâk a, lâwmthu hrilna neiin ka nu mincha ngawi ngawi thu hai ka hang hril chun ka nu khawm a suk lawm hle’n ka hmu a keikhawm  ami suklâwm zuol hle.

Christmas chu a hungni el tah a, hi kuma ka Christmas hmang ang hin ka pienga inthawkin ka hamngdan le anhawi ka tina chu inkhai khin ruol ding hi a ni nawh. Kum dang chun pangngai takin ka lo hmang liem el hlak a, hi kum ruok hin chuh ka ring ang lo deiin lengkhawm hai khawm inhawi ka ti êm êm a keima tawk tawkah.

Christmas a nihni zân chun kan lêngkhawm chu anhawi ka ti nawk zuol ta êm êm a ințhungpum chun kuthai chu ka bena, sienkhawm, zuk ngîra kuthai ben khawm chu ka nuom êm êm nachu kan zakna chun ami hne hle a. Chu zân chun țhalaihai ka zuk entâwla ankutben chau kha ka dittâwk naw êm êm a, kei ngei khawm kan dittâwk nawh a. Ka lungrilah suok a Pathein kuomah țawngțai dingin anlang char char a,  ka lêngkhawm khawm chuh hlasak khawm anhawi thei ta naw êm êm a. Hall kawtkhâr bul tienga ințhung ka ni leiin suok khawm chu a lo harsa bek naw a.

Inkhawm hunlai a suok ka thaw nuom ngai bêknaw leiin suok el chu a țul el ta bawk si, ka bula țhungnu kuomah chun la vanzun vat ka tih aw ka tih a. Thlasiklai chu adei ve êm êm leiin tuolpar a chu a dei nawk zuol hle a, tuchahai thlai suongna tieng chun ka pan a, mi zunsuok inlawn antam leiin lungrilkap tak chun   Pathien kumah ka țawngțai zo  chun hall sûngah ka lût nawk chun chawmlote 10minutes vêl hnung chun Pathienin ka tawngtaina chu a ngaithlâk ni ngei dingin ka ring a, țhalai, nu le pahai ami hung pawl tawla. A țhen a biling bawlawnga lâm umin Pathien inpâkin hunhai kan hmang a.

Khang ang a ka hei um ve el kha chuh kohran mipuilai ka lamsuok vena a ni ruol ruolin kha ni a inthawkin Pathien leh kan kar hi anhawi zuolin ka hriet a. A ma ka ringna khawm a tak ngeia a hun la la a hmu theia ka hang um kha Pathein thil thawtheiziet hi ka hmuthar hle leiin ka Christmas hmang hi iengdang nekin ka lawmna suk zuoltu a nih.

KA HRINGNUN LAM TLUONG ( BUNG - V )

KA HRINGNUN LAM TLUONG ( BUNG - V )

Thla iemanizât ka um chun vai antam ziet mi’n an lo hril huoi huoi chu ka hung hriet ve deu deu a, tuol ei hang suok changin zântieng Bus Stand-ah bus lo nghâkhai ringawt khawm eini puipung ni a mipui fêkhâwmzât zet hi an lo umbuom chun vai le thokâng umnawna ramsam an lo nei naw tie chu a lo indik ngei ding a ni hih ti’n hlim siuin ka fêliem nâwk el hlak.

Deshbandhu College-ah Admission hai kan hang thawzo chun class chu hang la țan ve el ding chun ka hangin sîngsa ve țan tah a. Manikhat a sikûl rûn hang bêl ding chun a boruok ka tawng chu alan tak hle, a lampuihai khawm hriet chu a loin tak khawp el. Mani vêng sûng ngeia sikûl lo kai chu anhawi ziet ei hrietsuok nâwk el hlak. Ka ramțunna ve chu Taj Mahal sûng a felût țhenkhat hril angin, a’nang lût lei a lût-le­­-suokna hrehrang talo ang el chun ka khatin ka hang suok ve chu ka lampui fena tieng tieng chu an ang ka ti thei khawpel a, ka khata college ka hang kai chu a lampui chu ka bo map ka bo map thei hle el.

Țum khat chu, sikûl kai a ka hang suok nâwk chun, ka tîn tieng ka auto lâk chun autopu chu meter-in ka hang fêpui chun chêng sâwmruk (Rs.60/-) chaua kan inkâr tlung theina chu a lampui inang thei em lei chun inkuolpui inkuolpuiin kan tlân kan tlân a, “PHYSIOTHERAPY” tie signboard kan inlam kawina lai chun inchikna ka nei a, chu zawng suokna ding chun a lêt a lêt chêng ka sêng talei chun ka țum el tah a. Autopu meter-a outing neipui ang el chu ka nih. Ke chun kan in zawngsuokin himdam takin ka tlung thei hram tah a.

Sikûl ka hangkai țantir chun a rinum ka ti khawp el, class-ah ruolpâwl ding an um naw el bakah eini mi hmel hmu ding ka nei naw lei chun inhawinaw ka ti thei khawpel. Vaițawng ei la hang hrietnaw vêl bawk leh hun rinrumtak chu a nih.  A rûktakin a châng chun thlasiet um khawm ka ti thei takzet. Ka ruol inpâwlpui hlak hai ngai khawm a sukzuol pha thei hle.

Semester Exam kan hang nei kai chun sâwt tak tak ei hang meng chun exam bûkah ei hangin țhung a, Pathien kuomah ka hangin hlân châng chun (imu suok hle lei chun) inringhma’n “Lalpa imu inhnik takin min intir la” hi ka lo sâmfûk  ngun hlak thei khawpel, a rûkin pêsut ka lo thaw nâwk hlak.

Inchûkna tieng vaihai țhang anlâk nasat thei ziet chu hmu le hretu ka lo ni va nazarin, eini tlangmi tamtakin ei phâknaw takzetin ka hriet. Anni chu hun tâwm lawm lawma tiem hi anthaw beknaw’n a’nlang. Eini ruok chun exam tâwm lawm lawm hin eipu tlângpuia, anni thawdan angina thaw tâwl inla chu anni nêk hman hmanin eiinsâng hle ding a nih ti chu lungrila hung lût hmasatak chu a nih. Kei ngei khawm chu chu hrezinga zâwm le la thaw ve lo zing chu ka nih. Chu el bakah, inringzona hi annei êm êm, anni angina inringzona hi nei ve inla chu eiphâk ding ang phâk ngei ei tih ring a um.

1^st Semester kan hangzo chun Isu Piengchampha (Christmas) a hung hnai ta khawpel a, a țhen mani vêngtieng suok ding leh a suok mêk an um a, kei ruok chu kumkhat danah suok ding angin an mi si tawp a, chuong chun, vêng suok loin Christmas hmang ding chun ka um el tah a. Nu-le-pa hai boin ka vawikhat hmangna ding a ni leiin a harsa deu chu a nih. Urlâwk zan a hung ni chun khawsâwt um ka ti bîk zuol êm êm el a, pâwl ding hlak tûkhawm an um naw leiin ka khât chauin common room-ah kan țhung tawpa, mithla’n urlâwk zan hunlai a ruolhai leh umkhâwm hunlai dâm an min ngaituotir chun mithli chu a tla inhâwk ve ang reng. A țhenin misuk khawsâwttir nuom hrim hrima hâwlsûnga an mepui thlalâk dam anhung thawn mari leh. Chuonhchun, hunhai chu ka hang hmazo a, ringnêkin ami hung sukkhawsâwttir tum hai chu anhlawtling hle el. Christmas le kumthar tûk chu ringnaw tieng dai chun anhawi ka ti ve hle’n ka hriet. Amiruokchu, vêngtieng ang êm êm chun anhawi thei naw chu a ni deu tak. Timing thap thap a chêt a ngai leiin lêngkhâwm khawm nuom ang chen chen hmang thei a ni naw leiin vêngtieng ei ti nâwk el hlak ma ma chu a nih.

Kum a hung thar chun kan Pastor Lalditsak Inbuon-in Bible Study Fellowship (BSF) thawțanni zâtin vaihai leh anneina hmuna chun țhang ve dingin ami fiela, keikhawm chun ami fielna chu hnâwl el lovin ka zui hlak a. Kan Bilble study neina chun thil tamtak inchûk le hriet ding a lo tam êm êm el a, ka va țhang chu eini tlângmihai hin vai ringtuhai hi ei phâknaw rimsi ziet hi amin ngaituotir a, anni chu Patheinthu hi sui tak takin anbei a, hriet khawm anhau, Pathiethu tieng an ințhang hrat pha hrim a nih.  Eini tieng ka thlîr leh a chanchințha mansapui bângnatak hai hin ei tluknaw takzet. Hieng êm êm a anhun hai anpêkzo bîk el hi ka hmuin inzak um khawm ka tih. Chu ruol ruol chun anni bula ringtu hmunkhat a Pathienthu kan hang hriltlâng chun anhawi hi ka tiin a thlamuong um thlak hle.

Vai ramah chu vai antam ding ang hrim chun ringnawtu antam lei hin ringnawtu ei ti el hlak a, an pathien siemfâwm mei mei ringzo êm êm anbiek a, an pathien siemfawm hai hi a design țha țha an hung biekzawmpei el am a ni ti ding khawm hin pathien hi an hau  a, sienkhawm, an ringnaa andet ziet chu ei sui po leh ei hrietchieng nâwk el hlak. Ringtu a inpehai khawm chuong ang tho chun an hung det thlap el a nih. An ringna Pathien hi an inzapuiloa khek suok ngam ringtu anni bawk a nih. Nikhat chu, AIIMS Hospital-ah ka U Muongi an ât kan nghâk malam chun thingpui dâwn dinga kan fena chun vai muslim pakhat chun mipuilai e tiloin a mawng lingpum chun a pathien chu a bieka a khêk vel el chun ngaituona an min neitir nasa hle. Mipuilai hmana a pathien biek anzapui naw ziet chu a fie chieng khawp el. Kei ngei khawm ka tluknaw ziet le Pathien ka lo inzapuina hai amin ngaituotir ta hiel a. Eini ve ruok chu ei ngaituo po leh a mei mei a Pathien lo ring am eini aw ti ding hin ei um rawp hlak.